15°
15°Τὸ ἄστρον τοῦ Τοξότη ἐσχηματίσθη χάριν τοῦ Κρότου, υἱοῦ τοῦ Πανός, ποὺ ἐποίησε τὸ χειροκρότημα πρὸς τιμὴν κι ἔπαινο τῶν Μουσῶν· καλεῖται δὲ καὶ Τοξευτὴρ καὶ Ῥύτωρ Τόξου
Ὁ ἀστερισμὸς τοῦ Τοξότη χαρακτηρίσθη Κένταυρος ὑπὸ τινῶν, ὅμως δὲν φαίνεται τετρασκελῆς ἀλλὰ τοξεύει ὄρθιος. Ἄλλωστε οὐδεῖς τῶν Κενταύρων ἐχρησιμοποιοῦσε τόξο. Ὁ Τοξότης ἔχει τὴν μορφὴ ἀνδρὸς μὲ σκέλη ἵππου καὶ οὐρὰ σατύρου. Δὲν πρόκειται γιὰ Κένταυρο ἀλλὰ γιὰ τὸν Κρότο, υἱὸ τοῦ Πανὸς καὶ τῆς Εὐφήμης, τροφοῦ τῶν Μουσῶν, ὡς ἱστοροῦν ὁ Ἐρατοσθένης καὶ ὁ Ὑγῖνος. Ὁ Κρότος ἀνετράφη ἐν Ἑλικῶνι ἀπὸ τὶς Μοῦσες, οἱ ὁποῖες τοῦ ἀνέθεσαν τὴν προμήθεια τροφῆς ἀπὸ θηράματα, ἐπειδὴ αὐτὸς ἐφήυρε τὸ τόξο, ὡς λέγει ὁ Σωσίθεος. Ζῶντας μὲ τὶς Μοῦσες καὶ ἀκούοντας τὰ ᾄσματά τους, τὶς ἐπαινοῦσε ποιῶντας κρότο διὰ τῶν χειρῶν του – χειροκροτώντας.
Διότι ἡ φωνὴ τῶν Μουσῶν ἦταν ἀσαφῆς καὶ ἔπρεπε κάποιος νὰ τὴν συνοδεύῃ (“ὑπὸ κρότου σημαινόμενη”). Παρατηρῶντας τὸν Κρότο καὶ ἄλλοι ἔπρατταν τὸ ἴδιο. Οἱ Μοῦσες χάριν τῆς δόξας ποὺ ἐφερε ἡ ἀνάδειξη τοῦ Κρότου ἀξίωσαν τὸν Δία νὰ τὸν καταστήσῃ ἐπιφανῆ γιὰ τὴν ἀφοσίωσή του εἰς αὐτές. Οὕτως ὁ Κρότος ἐτέθη μεταξὺ τῶν ἄστρων γιὰ τὴν χρήση τῶν χειρῶν του, φέροντας τὴν τοξευτικὴ ὠς σημάδι· καὶ ἡ πράξη του παρέμεινε μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων. Ἔχει καὶ τὸ πλοῖο μαρτυρία τῆς παρουσίας του, διότι εἶναι φανερὸς πρὸς ὅλους, ὄχι μόνον ἀπὸ ξηρᾶς ἀλλὰ καὶ ἀπὸ θαλάσσης. Διόπερ καὶ οἱ ἀναφέροντες αὐτὸν ὠς Κένταυρο σφάλλουν, ἐπισημαίνει ὁ Ἐρατοσθένης.
Φωτοσυλλογή: Τοξότης
Ὁ Ὑγῖνος προσθέτει πὼς γιὰ τὴν ἀπεικόνιση ὅλων τῶν ἱκανοτήτων του εἰς ἕνα σῶμα, ὁ Ζεὺς τοῦ χάρισε πόδες ἵππου, τοῦ Κρότου ἀρίστου ἱππέως ὄντως, προσέθεσε τὸ τόξο γιὰ τὴν ταχύτητα καὶ τὴν χάρη του, καὶ τὴν οὐρὰ Σατύρου ἐπειδὴ τόσο τέρπονται οἱ Μοῦσες μὲ τὸν Κρότο ὅσο ὁ Διόνυσος μὲ τοὺς Σατύρους. Παρὰ τοὺς πόδες του, ὀλίγοι ἀστέρες φαίνονται σχηματίζοντες κύκλο, ποὺ κάποιοι εἴπαν ὃτι εἶναι στέφανος, ῥιφθεὶς ὡσὰν ἀπὸ παιζόντος τινός.
Ἀργότερα ἐσχηματίσθη ἀστερισμὸς ἐξ αὐτῶν, ὁ Νότιος Στέφανος (Corona Australis), σῆμα τοῦ στέμματος τῆς Σεμέλης ποὺ ὁ Διόνυσος ἔθεσε μεταξὺ τῶν ἄστρων ὅταν ἔφερε τὴν μητέρα του ἀπὸ τὸν ᾍδη εἰς Ὄλυμπο.
Ὁ Τοξότης φέρει τὴν διττὴ σημασία τοῦ κυνηγοῦ καὶ τοῦ πολεμιστή, καὶ σχετίζεται μὲ τὴν τοξευτικὴ καὶ τὴν ἱππική. Ὡς Τοξευτήρ εἶναι πάντοτε σὲ πολεμικὴ ἑτοιμότητα, καὶ στοὺς παλαιοὺς στρατοὺς οἱ τοξότες θεωροῦταν ἐπίλεκτοι πολεμιστὲς ὄπως καὶ οἱ ἱππεῖς. Ὡς ἀκόλουθος τῶν Μουσῶν δείχνει τὸ πνεῦμα καὶ τὶς ἀρχὲς ποὺ τὸν διέπουν, διότι οἱ Μοῦσες δίδουν μέσῳ μιᾶς ἐμπνευσμένης διδασκαλίας κάποια ἀνώτερη παιδεία – αὐτὴν ποὺ ἐξυψώνει τὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν ἐξευγενίζει.
Ἀπὸ τὸν Κρότο ἔλαβαν τὴν ὀνομασία τους τὰ κρόταλα, τὰ πανάρχαια ξύλινα κρουστὰ ποὺ κρατοῦν τὸν ρυθμὸ σὲ χορούς, συνήθως ἀπὸ γυναῖκες ποὺ μετροῦν τὸν ρυθμό κρούοντάς τα ρυθμικά μὲ τὰ δάχτυλα. Ἀλλὰ καὶ ἡ πόλη Κρότων ὅπου ἔζησε ὁ Πυθαγόρας, περὶ τοῦ ὁποίου ἱστορεῖται ὅτι συνεβούλευσε τοὺς κατοίκους της νὰ ἀνεγείρουν Ναὸ τῶν Μουσῶν πρὸς διατήρηση τῆς ὁμόνοιας μεταξύ τους, ποὺ εἶναι ἀπαραίτητη γιὰ τὴν καλὴ διακυβέρνηση.
Νὰ ἀποφεύγουμε καὶ νὰ ἀποκόπτουμε μὲ κάθε τρόπο διὰ πυρὸς καὶ σιδήρου καὶ μὲ ὁποιοδήποτε τέχνασμα, ἀπὸ τὸ σῶμα τὴν νόσο, ἀπὸ την ψυχὴ τὴν ἀμάθεια, ἀπὸ τὴν κοιλιὰ τὴν πολυτέλεια, ἀπὸ τὴν πόλη τὴν στάση, ἀπὸ τὸ σπίτι τὴν διχόνοια, καὶ ὁμοίως ἀπὸ τὰ πάντα τὴν ἀμετρία.
Ἰάμβλιχος, Περὶ τοῦ Πυθαγορικοῦ βίου, 7.34.9
Ἀπὸ τὸ τόξο ἔλαβε τὴν ὀνομασία του τὸ τοξικό, ὡς δηλητήριο βελῶν. Ὁ κρότος, ὁ ρυθμικὸς ἦχος ποὺ κρατάει τὸ μέτρο, εἴτε στὴν μουσικὴ καὶ τὸν χορό, εἶναι σημεῖο ζωῆς. Καὶ ἡ ζωὴ λέγεται καὶ βίος, ἀκριβῶς ὅπως καὶ τὸ τόξο:
Τοῦ τόξου τὸ ὄνομα εἶναι βίος (ζωή), ἀλλὰ τὸ ἔργο του ὁ θάνατος.
Ἡράκλειτος, Ἀπόσπασμα 48
Τὰ ἐμπρόσθια μέρη τοῦ ἀστερισμοῦ κεῖνται πλησίον τοῦ Γαλαξία, τῆς νεφελώδους ζώνης τοῦ νυκτερινοῦ οὐρανοῦ ποὺ δείχνει τὸ κέντρο τοῦ Γαλαξία μας. Tὸ βέλος τοῦ τόξου δείχνει πρὸς τὴν καρδιὰ τοῦ Σκορπιοῦ, τὸν Ἀντάρη (α′ Σκορπιοῦ). Εἰς τοιχογραφία τοῦ αἰγυπτιακοῦ Ναοῦ τῆς Χαθόρ, Δάνδηρα, ἀπεικονίζεται ὁ ἀστερισμὸς τοῦ Τοξότη μετὰ διπλοῦ προσώπου ἀνδρὸς καὶ λέοντος.
Ὁ Πλίνιος ὁ πρεσβύτερος λέγει πὼς τὸ ἄστρον τοῦ Τοξότη ἐσχημάτισε πρῶτος ὁ Κλεόστρατος ὁ Τενέδιος. Δὲν θὰ πρέπει νὰ συγχέεται μὲ τὸν Κένταυρο, ποὺ εἶναι ἕτερος ἀστερισμός κείμενος ὑπὸ τοῦ Ὕδρου πρὸς νότο. Λόγῳ τοῦ νοτίου τῆς θέσεως δέν εἶναι ὁρατοὶ ἅπαντες οἱ ἀστέρες του ἀπὸ τὶς χῶρες τῆς Μεσογείου.
